Türk Edebiyatinin ilk tarihi romani olma özelligi tasiyan Cezmi, 1880de ilk kez basilmistir. Kitap iki cilt olarak düsünülse de ikinci cildi yazilmamistir.

Kitapta, II. Selim döneminde Iranlilarla yapilan savasta yer alan vatansever asker Cezminin basindan gecen olaylar anlatilmaktadir. Cezmi yigit bir sipahi oldugu kadar, ayni zamanda bilgin bir sairdir. Ciritte, atli sporda ustadir.

Namik Kemal Cezmiyi genc, cesur, vatanini ve milletini her seyden cok seven bir karakter olarak öne cikarirken, topluma herkes vatani icin elinden gelen her seyi yapmali, hatta canini bile seve seve vermeli mesaji vermek ister.