Yazar Hovsep Hayreninin uzun yillara dayanan arastirmalari ve yogun emeginin ürünü olan Yukari Firat Ermenileri, 1915 ve Dersim kitabini tam da o karanlik ve kanli gecmisin Abdülhamit ile Talat ve Enver Pasa taklitleri tarafindan adeta yeniden hortlatilmaya calisildigi bir zamanda elinizde tutuyorsunuz.
Yazar Yukari Firat bölgesiyle sinirladigi bu cok ayrintili arastirmasinda üc ana konu üzerinde yogunlasiyor. Bunlardan birincisi, Ermeni halkinin 20. yüzyil basinda Dersim vilayeti sinirlarina tekabül eden Yukari Firat havzasindaki tarihsel derinligi ve nüfus yogunlugunu belgeleyerek, gerek II. Abdülhamidin marifeti olan 1894-96 katliamlarini, gerekse Ittihat ve Terakki yönetiminin gerceklestirdigi 1915 soykirimini ve sonuclarini tüm ciplakligi ve acimasizligiyla sergilemek. Ikincisi, dönemin Ermeni siyasi partilerinin soykirimi öngörememis ve buna uygun örgütlenme ve özsavunmayi gelistirememis olmalarinin neden ve sonuclarini inceleyerek günümüzde benzer hatalarin yasanmamasi icin uyarida bulunmak. Ücüncüsü ise, Dersim cografyasi ve halkinin soykirimdan geriye kalan cok az sayida Ermeninin kurtulmasinda oynadiklari rolü, gerekcesi ne olursa olsun, teslim etmek...
Kitapta kullanilan kaynaklarin büyük cogunlugu bizzat yazar tarafindan derlenen dönemin canli taniklarinin Ermenice ani yazimlarindan olusuyor. Bu kaynaklarin bircogu Türkce okur karsisina ilk kez cikiyor. Kitap bu acidan da cok özel bir yere sahip.
Ayni zamanda büyük bir sabirla yazilan bu kitapta neredeyse köy köy tüm yerlesim birimlerinde katliam ve soykirimin nasil yasandigi, kimler tarafindan yapildigi, hangi asiretlerin Ermenileri korudugu büyük bir titizlikle ortaya konuyor.
Ermeni soykirimiyla birlikte Ermeni ve Kürt halklarinin ortak kurtulus firsatinin kacirildigini belirten Hovsep Hayreni, 1938 Dersim katliamini 1915 soykiriminin devami olarak degerlendiriyor ve ortak acilarin halklari birlestirmesi gerektigini vurguluyor.
Yazar, günümüzde de benzer bir durumla karsi karsiya oldugumuzdan hareketle, bizi tarihimizle cesur bir bicimde yüzlesmeye, hesaplasmaya ve hatalardan dersler cikararak ortak acilari ortak mücadeleye ve kurtulusa dönüstürmeye davet ediyor.
